Webinar Naar inclusiever onderwijs, ook voor hoogbegaafde kinderen
Webinar
Het Webinar dat ik hierover mocht geven voor samenwerkingsverband 30.06 kun je hierboven op de pagina van 30.06 terug kijken: HB atelier scholing
Op 1 juni 2021 mocht ik een webinar van Desirée Houkema (NTCN) voor SVPO 30.06 bijwonen. De workshop had als titel: ‘Begaafd Onderwijs’. Desirée legde uit dat het wat haar betreft van ‘onderwijs voor begaafden’ naar ‘begaafd onderwijs’ moest gaan. Op dat moment dacht ik: nog een lange weg te gaan. Dolf van den Berg schreef al in 2018 in zijn boek “Utopia” dat het onderwijs zich opnieuw zal moeten uitvinden. Een jaar later schrijft Jan Bransen in zijn boek “Gevormd of vervormd? ” dat ons onderwijssysteem failliet is.
Maar in de afgelopen vakantieweken heb ik weer veel kunnen lezen en daarover na kunnen denken. Ik ben het natuurlijk met Desirée eens, maar ik denk nu dat het ook kan! Hieronder schets ik de drie pijlers waarop dat ‘begaafde onderwijs’ wat mij betreft gebouwd zou moeten zijn.
Samen leven: samen naar de zelfde school, maar dan niet ervan uitgaand dat iedereen van de zelfde leeftijd op het zelfde moment ook het zelfde moet leren, maar met respect voor de individuele ontwikkelsnelheid en zonder te etiketteren.
- Deze visie is gebaseerd op de uitgangspunten van: ‘Alle leerlingen bij de les, voorkom vastlopen van moeilijk en makkelijk lerenden’, Willy de Heer, 2021, Lannoo Campus – Cego, Amsterdam. Ook in ‘Hoe dan’ (2021) van Anouke Bakx, Eleonoor van Gerven en Annemieke Weterings komt het loslaten van het leerstofjaarklassensysteem ter sprake. Ik ben benieuwd of in het handboek ‘Ontwikkelen van cognitief talent’ (2021) van een groot team van onderzoekers van onze zuiderburen ook deze visie voorbij komt. De inhoudsopgave kon ik al lezen, maar daarin was er niets over te vinden.
Welke organisatievorm en welke didactische aanpak kunnen we gebruiken om deze visie in praktijk te brengen?
- De organisatievorm die dit mogelijk moet maken is terug te vinden bij Ton de Mooij, o.a. 2016, ‘Optimaliserend Onderwijs voor elke leerling’. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 55, 459-483. In ieder geval een flexibeler groepering van de leerlingen het jaar door en de dag door.
- De didactische aanpak die dit mogelijk moet maken is terug te vinden in “Rekenonderwijs kan anders, meer samenhang in de opbouw van de stof, actieve, zelfdenkende leerlingen en niet-etiketterende differentiatie’, Dolf Janson, 2017, Leuker.nu. En: ‘Uitdagend en functioneel taalonderwijs, wat je moet weten als je taalonderwijs wilt koppelen aan de thema's van wereldoriëntatie’, Dolf Janson, 2017, leuker.nu.
Samen leren voor het leven: samen je talenten ontwikkelen door naast de vakinhoudelijke doelen voldoende aandacht te geven aan de generieke onderwijsdoelen (vaardigheden 21e eeuw en executieve vaardigheden)
- Deze visie vind je terug in de vorm van 10 algemene vaardigheden in ‘Handreiking doelen stellen bij algemene vaardigheden’ van het SLO (2021), de vier profielen van Skillis CED-groep (2018) en natuurlijk de 9 talentdoelen in kindertaal van Talent3XL (2011)
- De organisatievorm en de didactische aanpak van talentontwikkeling door het oefenen van algemene doelen vind je ook in bovenstaande publicaties. Het komt veelal neer op (samenwerkend) onderzoekend en ontwerpend leren in thema's of kernconcepten
Samen denken: duurzamer leren door samen dieper te leren, dieper te denken.
- Deze visie vind je terug bij een scala van onderwijsvernieuwers, zoals Bloom (Taxonomie, 1948), Renzulli (Drie niveaus van denken, 1988), Laevers (Ervaringsgericht Onderwijs, 1993), Gankema e.a. (Kernconcepten, 2007, Gestaltleren, 2019), Enter (DLL, 2009), Nottingham (The learning pit 2007 en The learning challenge, 2010) en Fullan e.a. (NPDL, 2013).
Ook degenen die ervoor pleiten dat elk kind en elke volwassenen baat heeft bij een filosofische manier van denken, doelen op het belang van diep(er) denken. Een mooie illustratie hiervan is ‘Socrates op sneakers’ van Elke Wiss (2020).
- In het zijn boek ‘De Denkende Klas’ schetst Dick van der Wateren (2020) op een overzichtelijke manier hoe je deze visie in praktijk kunt brengen, of het nu om kleuters of tieners gaat en of het nu om VMBO of VWO leerlingen gaat. Hij legt in dit boek o.a. zijn ‘Brandpuntmethode’ uit, zijn versie van de ‘Question Formulation Technique (QFT)’ van The Right Question Institute. Hierover schreven Marieke Peeters en Josje Dinghs eerder een artikel in JSW. Maar ook de hierboven genoemde auteurs hebben, de één wat concreter dan de ander, beschreven hoe deze visie in het onderwijs gestalte kan krijgen.
Kortom: er zijn wel degelijk manieren om te ontsnappen aan het leerstofjaarklassen onderwijs. En dat is nodig ook, want na meer dan 50 jaar werken in het onderwijs weet ik zeker dat het oplappen van dat systeem niet meer helpt. Vasthouden aan de gemiddelde leerling als uitgangspunt blijft zorgen voor gemiddelde resultaten en wat erger is: het blijft de kinderen die niet aan dat gemiddelde voldoen buiten spel zetten. En dat is wat mij betreft het tegenovergestelde van inclusief onderwijs. En ook als leraar zou ik gelukkiger worden in een systeem waar iedereen ononderbroken aan en met zijn talenten kan werken!
Jan van Nuland, Talent3xl.nl, september 2021