Verhalend ontwerpen: door verhalen echte uitdagingen uit leefwereld kinderen

De onderwijsvorm: ’Storyline Approach to Education’ is rond 1980 ontwikkeld door o.a. Steve Bell en Sally Harkness aan de University of Strathclyde in Glasgow. Inmiddels wordt er over de hele wereld gewerkt met deze methode. Ook in Nederland wordt ‘Verhalend ontwerpen’ gebruikt in het onderwijs. De onderwijsvorm is geschikt voor alle leeftijden en alle niveaus. Sinds wij in de plusklassen deze onderwijsvorm gebruiken voor onze projecten komen we er steeds meer achter dat de uitdagingen vaak door de kinderen zelf bedacht of aangepast worden, zo worden het uitdagingen die echt verbinding hebben met de eigen leefwereld van de kinderen. En verbinding, zo weten we van Deci en Ryan, is één van de drie psychologische basisbehoeften die zorgen voor intrinsieke motivatie.

De verhaallijn

Het project begint met het eerste deel van een verhaal. Alle leeractiviteiten komen voort uit de verhaallijn. Er is altijd sprake van een probleem, een intrige, iets dat ‘opgelost’ moet worden! Dit is een belangrijk onderdeel van het verhaal, omdat de kinderen tijdens de activiteiten, de verhaallijn vast moeten kunnen houden. Het uitzoeken, oplossingen verzinnen en informatie verwerven heeft een doel: namelijk de voortgang van het verhaal.

Episodes

Het verhaal bestaat uit verschillende episodes. De kinderen reageren op deze episodes. Ze gaan ‘aan de slag’. Er worden veel vragen gesteld. De leerlingen worden aangesproken op wat ze al weten en gestimuleerd dingen ‘in te vullen’, zélf te bedenken. Hier uit voortvloeiend willen ze deze veronderstellingen toetsen aan de werkelijkheid. Ze gaan op zoek naar feiten, naar informatie en stellen vragen aan anderen.

Sleutelvragen

De leerkracht houdt de voortgang van het project in de gaten. Ze bewaakt de overgangen tussen de verschillende episodes en zorgt dat de verhaallijn duidelijk blijft. Ze doet dit vooral door het stellen van vragen. Deze vragen; ‘sleutelvragen’ genoemd, zijn erg belangrijk in het proces. Ze kunnen van te voren in een draaiboek worden vastgelegd. Het moeten ‘goede’ vragen zijn. Dat wil zeggen: op deze vragen zijn meer antwoorden mogelijk, ze stimuleren en nodigen de kinderen uit tot het vertellen van eigen belevenissen. De vragen moeten prikkelen tot nadenken en tot het stellen van weer nieuwe vragen.

Incidenten

De leerkracht kan zorgen voor ‘incidenten’. Als het enthousiasme tijdens een episode begint weg te zakken, kan ze zorgen dat er iets gebeurt, waardoor er een nieuw impuls ontstaat. Ook kan ze inspringen op ontdekkingen van de leerlingen, die het verhaal een verrassende wending geven. Ze kan, als het nodig is, een overgang naar een nieuwe episode maken, of de kinderen met bijvoorbeeld een ‘brief’, passend in het verhaal, opnieuw prikkelen. Een episode mag niet te lang duren, de kinderen moeten geboeid blijven.

Wandfries

De voortgang van het verhaal wordt bijgehouden op een prikbord in de klas. Het ‘wandfries’ genoemd. Dit gebeurt in chronologische volgorde, zodat duidelijk zichtbaar is voor de kinderen hoe het verhaal tot nu toe verlopen is. De brieven, vragen, tekeningen, werkstukken, enzovoorts, worden opgehangen en kunnen als afsluiting van het project aan ouders of andere leerlingen worden getoond.

Voordelen

Wat zijn de voordelen van Verhalend ontwerpen?

• Verhalend ontwerpen vergroot de betrokkenheid van de leerlingen.
• Alle vaardigheden horende bij de 9 kerncompetenties kunnen hiermee beoefend en geoefend worden.
• Er wordt uitgegaan van wat de leerlingen al weten en niet van wat ze nog níet weten. Ze worden gestimuleerd iets te doen met deze voorkennis, hierop voort te borduren, deze kennis te toetsen en uit te breiden.
• Er is veel ruimte voor eigen inbreng van de kinderen.
• Het verhaal speelt zich af binnen de eigen ‘werkelijkheid’ van de leerlingen. Ze hebben invloed op het verloop

Meer info

Het is ondertussen al weer lang geleden dat verhalend ontwerpen echt in de belangstelling stond in Nederland, dat was rond 2003. Toch is er nog genoeg over deze onderwijsvorm te vinden, vooral op het internet: voorbeelden e.a., filmpjes e.a. , SLO , expertisecentrum , Storyline Scotland .